بررسی زمینه ها و عوامل گرایش ایرانیان به دعوت اسماعیلیه

ظهور اسماعیلیان در جهان اسلام اتفاقی مهم در تاریخ این دین است که آثار عظیمی در عرصه های مذهب، سیاست، اقتصاد و فرهنگ سرزمین های خلافت اسلامی برجای گذاشت. دعوت اسماعیلی در ایران نیز مخاطبان فراوانی یافت. فعالیت داعیان دانشمند این فرقه موجب گسترش آئین اسماعیلیه در ایران شد. با پیروزی اسماعیلیان در شمال آفریقا و تشکیل خلافت فاطمی، جهان اسلام برای اولین بار شاهد فرمانروایی دو خلافت اسلامی به طور همزمان بود. روابط خصمانه ی این دو قدرت بزرگ موجب بروز صف بندی های سیاسی در دنیای اسلام شد. مردم ایران نیز از این تحولات بر کنار نمانده و ایران به ویژه با آغاز فعالیت های حسن صباح و پس از شقاق نزاری- مستعلوی در فرقه ی اسماعیلیه، صحنه ی حضور فعال پیروان این جنبش بود. اشغال ایران توسط سلجوقیان و حمایت آنان از خلافت بنی عباس و مذهب اهل سنت بر شکاف بین دولت و مردم افزود. شکافی که سیاستمداران ایرانی قدرتمندی همچون خواجه نظام الملک نتوانستند به طور دائم بر ان چیره شوند. افزایش روزافزون تضادهای سیاسی، مذهبی، اقتصادی، اجتماعی و نژادی و عدم ارائه ی راه حلی از طرف قدرت های مسلط بر کشور، که در آن بازه ی زمانی یکی از بحرانی ترین اعصار خود در زمینه ی اختلافات مذهبی و طبقاتی و نژادی و شکاف های اجتماعی را طی می کرد، زمینه و علت گرایش مردم خسته از ستم حاکمان سلجوقی و عباسی به دعوت اسماعیلیه بوده است.